Gujarati Sahitya Sanstha

ગુજરાતી સાહિત્ય સંસ્થાઓ

 

ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ –

• સ્થાપના: ૧૯૦૫
• 'પરબ' નામનું માસિક અને 'ભાષાવિમર્શ' નામનું ત્રિમાસિક પ્રકાશિત કરે છે.  
• આ પરિષદનું પ્રથમ અધિવેશન ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીની અધ્યક્ષતામાં નડિયાદ ખાતે ભરાયું હતું.

--------------------------------------------------------------------------------------------
ગુજરાતી સાહિત્ય સભા –

• સ્થાપના ૧૯૦૪ માં રણજિતરામ વાવાભાઇ મહેતાએ અમદાવાદમાં કરી હતી.
• આ સંસ્થા ૧૯૨૮ના રજત જયંતી વર્ષ થી 'રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક' આપે છે. પ્રથમ ઝવેરચંદ મેઘાણીને અપાયો હતો

--------------------------------------------------------------------------------------------
ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાયટી -  

• ૨૬ ડિસે. ૧૮૪૮માં એલેકઝાન્ડર કિન્લોક ફાર્બસ દ્વારા અમદાવાદમાં સ્થાપવામાં આવી હતી.
• સૌથી જૂની સંસ્થા  પાછળથી આ સંસ્થા 'ગુજરાત વિદ્યાસભા' તરીકે ઓળખાઇ.  
• આ સંસ્થા સૌપ્રથમ 'વરતમાન' અઠવાડિક પ્રસિદ્ધ કર્યું.
• ત્યારબાદ પખવાડિક 'બુદ્ધિપ્રકાશ' શરૂ કર્યું અને  આજે બુદ્ધિપ્રકાશ' માસિક પ્રકાશિત કરે છે.
• ઇ.સ. ૧૮૪૯ માં “નેટિવ લાઇબ્રેરી” ની સ્થાપના કરવામાં આવી આજે તે હિમાભાઇ ઇન્‍સ્ટિટ્યુટ તરીકે પ્રખ્યાત છે.

 -------------------------------------------------------------------------------------------
નર્મદ સાહિત્ય સભા –

• આ સંસ્થા ૧૯૨૩માં "ગુજરાતી સાહિત્ય મંડળ" નામે સુરતમાં સ્થપાઇ હતી.
• શરૂઆતમાં આ સંસ્થા 'ગુજરાતી સાહિત્ય મંડળ' તરીકે ઓળખાતી હતી.  ત્યારબાદ ૧૯૩૯માં તેનું નામ કવિ નર્મદનું નામ સંકળાતા 'નર્મદ સાહિત્ય સભા' કરવામાં આવ્યું.
• આ સંસ્થા દ્વારા ગુજરાતી સાહિત્યમાં શ્રેષ્ઠ પ્રદાન કરનારને દર પાંચ વર્ષે "નર્મદ ચંદ્રક" એનાયત કરવામાં આવે છે.

--------------------------------------------------------------------------------------------
પ્રેમાનંદ સાહિત્ય સભા –

• "વડોદરા સાહિત્ય સભા" ની સ્થાપના ૧૯૧૬માં વડોદરા કરવામાં આવી હતી.  
• આ સંસ્થાએ ૧૯૪૪ માં 'પ્રેમાનંદ સાહિત્ય સભા' નામ ધારણ કર્યું.
• આ સંસ્થા દ્વારા ગુજરાતી સાહિત્યમાં શ્રેષ્ઠ પ્રદાન કરનારને ૧૯૮૪થી  દર બે વર્ષે "પ્રેમાનંદ ચંદ્રક" એનાયત કરવામાં આવે છે.

--------------------------------------------------------------------------------------------
ભારતીય વિદ્યાભવન –

• સ્થાપના કનૈયાલાલ માણેકલાલ મુનશીએ મુંબઇમાં કરી હતી.
• સામયિક: અંગ્રેજીમાં ‘ભવન્‍સ જર્નલ’ તથા ગુજરાતીમાં ‘નવનીત-સમર્પણ’ (પહેલા સમર્પણ – હાલમાં બંધ)

--------------------------------------------------------------------------------------------

સાહિત્ય સંસદ –

• સ્થાપન કનૈયાલાલ માણેકલાલ મુનશીએ મુંબઇમા કરી હતી

 -------------------------------------------------------------------------------------------

ફાર્બસ ગુજરાતી સભા –

• સ્થાપના મનસુખરામ સૂર્યરામ ત્રિપાઠીના પ્રયાસોથી ૧૮૫૪માં કવિ ફાર્બસની સ્મૃતિમાં કરવામાં આવી હતી.
• આ સંસ્થા ૧૮૫૧માં શરૂ કરેલી ‘બુદ્ધિવર્ધક સભા” નો ગ્રંથસંગ્રહ સંભાળવાનું તથા ગ્રંથ પ્રકાશનનું કાર્ય કરે છે.
• આ સંસ્થા ૧૯૩૨ થી પોતાનું મુખપત્ર 'ફાર્બસ ગુજરાતી સભા' ત્રિમાસિક આજે પણ પ્રકાશિત કરે છે

--------------------------------------------------------------------------------------------
ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી –

• ગુજરાતી તથા સંસ્કૃત ભાષા અને સાહિત્યના વિકાસ માટે ગુજરાત સરકાર દ્વાર સ્થાપિત
• સ્થાપના ૧૯૮૨મા થઇ હતી.  
• આ સંસ્થા વર્ષ દરમિયાન પ્રકાશિત થયેલી કૃતિઓનું મૂલ્યાંકન કરી સારી કૃતિને (લેખકને) 'ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર' આપે છે.
• આ સંસ્થા ગુજરાત સરકાર દ્વારા સંચાલિત છે.  
• આ સંસ્થાનું મુખપત્ર 'શબ્દસૃષ્ટિ' નિયમિત રીતે પ્રકાશિત થાય છે.

--------------------------------------------------------------------------------------------

બુદ્ધિવર્ધક સભા –

• સ્થાપના ૧૮૫૧ માં નર્મદ અને તેના મિત્રોએ કરી હતી

--------------------------------------------------------------------------------------------
ગુજરાત સંશોધન મંડળ -  

• સ્થાપના પોપટલાલ શાહે મુંબઇમાં કરી હતી

--------------------------------------------------------------------------------------------
કવિતાભવન –

• આ સંસ્થા ૧૯૮૧ થી અમદાવાદ એજ્યુકેશન સોસાયટી સંચાલિત દ્વારા કાર્યરત છે.

--------------------------------------------------------------------------------------------
જ્ઞાન પ્રસારક સભા –

•  આ સંસ્થા ઍલ્ફિન્સ્ટન કોલેજના પ્રાધ્યાપક પૅટન તથા દાદાભાઇ નવરોજી અને અન્ય યુવાનો દ્વારા સ્થાપવામાં આવે હતી

--------------------------------------------------------------------------------------------
ક.લા.સ્વાધ્યાય મંદિર –

• આ સંસ્થાની સ્થાપના શેઠ કસ્તુરભાઇ લાલભાઇની સ્મૃતિમાં ઇ.સ. ૧૯૮૧માં સ્થાપવામાં આવી હતી

--------------------------------------------------------------------------------------------

પુસ્તકાલય સહાયક સહકારી મંડળ લિમિટેડ:

• સ્થાપના ૧૯૨૪ માં વડોદરામાં સ્વ. મોતીભાઇ અમીને આ  સહકારી સંસ્થાની સ્થાપના કરી હતી.
• સંસ્થા દ્વારા ૧૯૭૩-૭૪ માં આર્થિક રીતે પછાત ગામોમાં નવાં પુસ્તકાલયો ઊભાં કરવામાં સહાય કરવા “મોતીભાઇ અમીન શતાબ્દી ટ્રસ્ટ” ની રચના કરવામાં આવેલી.
• સામયિક: પુસ્તકાલય