લોકસંગીત

લોકગીત

• દેશના વિવિધ ક્ષેત્રોની સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓ ભારતના પ્રાદેશિક ક્ષેત્રિય સંગીતની સમૃદ્ધ વિવિધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. દરેક ક્ષેત્રની પોતાની એક વિશેષ શૈલી છે.
• ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત જે રીતે શીખવવામાં આવે છે તે રીતે જનજાતિય અને લોક સંગીત શીખવવામાં આવતું નથી. તાલીમની કોઈ ઔપચારિક અવધિ નથી. વિદ્યાર્થીઓ તેમનું આખું જીવન સંગીત શીખવા માટે સમર્પિત કરવા સક્ષમ છે. ગ્રામીણ જીવનનું અર્થશાસ્ત્ર આવી વસ્તુને મંજૂરી આપતું નથી. સંગીત અભ્યાસકર્તાઓને તેમની પસંદગીના કોઈ પણ પ્રકારનું આજીવિકા કાર્ય (શિકાર કરવા, કૃષિ કરવા) અથવા કમાવવાની મંજૂરી છે.
• ગામડાઓમાં સંગીત નાનપણથી જ શીખવામાં આવે છે અને તે ઘણી જાહેર પ્રવૃત્તિઓમાં સમાહિત કરવામાં આવે છે, જેનાથી ગ્રામજનોને અભ્યાસ કરવામાં અને તેમની કુશળતામાં વૃદ્ધિ કરવામાં મદદ કરે છે.
• સંગીત જીવનના અનેક પાસાંઓનું બનેલું ઘટક છે. જેમ કે લગ્ન, સગાઈ અને જન્મદિવસ જેવા પ્રસંગો માટે ઘણા ગીતોનું સર્જન થયું છે. વાવેતર અને લણણી પર ઘણા ગીતો પણ છે. આ પ્રવૃત્તિઓમાં, ગ્રામજનો તેમની આશા અને આકાંક્ષાઓનાં ગીતો ગાયાં છે.
• સંગીત વાદ્ય સામાન્ય રીતે શાસ્ત્રીય સંગીતમાં જોવા મલતા વાદ્યોથી અલગ હોય છે. તેમ છતા તબલા જેવા સાધનો જેમકે ઢોલ, ડફ વગેરે કેટલીક વાર પસંદ કરવામાં આવે છે. શાસ્ત્રીય સંગીતમાં ખૂબ સામાન્ય એવા સિતાર અને સરોદનો  લોકસંગીતમાં અભાવ જોવા મળે છે. ઘણીવાર આવા એકતાર, દોતાર, રંબાબ અને સંતૂર જેવા વાદ્ય કોઈપણની પાસે હોઈ શકે છે. તેમને સામાન્ય રીતે આ નામે ઓળખવામાં આવતા નથી, પરંતુ તેઓ તેમની સ્થાનિક બોલી અનુસાર વાદ્યને નામ આપે છે. એવા વાદ્ય પણ છે જેનો ઉપયોગ ફક્ત વિશિષ્ટ વિસ્તારોમાં ખાસ લોક શૈલીમાં થાય છે. આ સાધનો અસંખ્ય છે.
• શાસ્ત્રીય સંગીત વાદ્ય કલાકારો દ્વારા બનાવવામાં આવે છે, જેમનો એકમાત્ર કાર્ય સંગીતનાં સાધનોનું નિર્માણ કરવાનું છે. તેનાથી વિપરિત, લોક વાદ્યો સામાન્ય રીતે સંગીતકારો દ્વારા બનાવવામાં આવે છે.
• લોક વાદ્ય યંત્ર સરળતાથી ઉપલબ્ધ સામગ્રીમાંથી બનાવવામાં આવે છે. કેટલાક સંગીતવાદ્યો બનાવવા માટે સરળતાથી ઉપલબ્ધ ચર્મ, વાંસ, નાળિયેર શેલો અને વાસણોનો ઉપયોગ પણ થાય છે.
•  

લોકગીત અને તેનું ક્ષેત્ર -

1. રસિયા ગીત, ઉતર પ્રદેશ
2. પંખીડા, રાજસ્થાન
3. લોટિયા, રાજસ્થાન
4. પંડવાની, છત્તીસગઢ
5. શકુનાખાર, મંગલગીત, કુમાઉ
6. બારહમાસ, કુમાઉ
7. મન્‍ડોક, ગોવા
8. આલ્હાન, ઉત્તરપ્રદેશ
9. હોરી, ઉત્તરપ્રદેશ
10. સોહર, ઉત્તરપ્રદેશ
11. છકરી, કાશ્મીર
12. લમન, હિમાચલપ્રદેશ
13. કજરી, ઉત્તરપ્રદેશ
14. ટપ્પા, પંજાબ
15. પોવાડા, મહારાષ્ટ્ર
16. તીજ ગીત, રાજસ્થાન
17. બુર્રાકથા, આંધ્રપ્રદેશ
18. ભાખા, જમ્મુ કાશ્મીર
19. ભૂતા ગીત, કેરલ
20. દસકઠિયા, ઓડિસા
21. બિહૂ ગીત, અસમ
22. સાના લામોક, મણીપૂર
23. લાઇ હારાઓબા તહેવારના ગીઅ, મણિપુર
24. સાઈકુતી જઈ (સાઇકુતિના ગીત), મિઝોરમ
25. ચાઈ હિઆ (ચાઈ નૃત્યના ગીત), મિઝોરમ
26. બસંતી / બસંત ગીત, ગઢવાલ
27. ઘસિયારી ગીત, ગઢવાલ
28. સુકરના બિયાહ – ભોજપુરી ગીત
29. વિલ્લુ પત્તુ “ધનુષ ગીત”, તમિલનાડું
30. અમ્માનઈવારી, તમિલનાડું
31. કવ્વાલી (કોઈ વિશેષ ક્ષેત્ર નથી)